Executieve functies bij Autisme

verslag: Executieve functies bij Autisme

3 Juni 2019

Onze gastspreker van vanavond is Dana van den Dungen
Dana is Orthopedagoog, o.a. bij het autismesteunpunt.

Wat wordt bedoeld met de executieve functies?
Het zijn de regiefuncties van de hersenen, je kunt het zien als ’de dirigent van je brein’.
Het stuurt ons doen en laten aan zodat we kunnen functioneren.
Voorbeelden van deze functies zijn:

• Plannen en organiseren

Aan- en uitkleden, hanteren van de agenda, inpakken van de rugzak, tafeldekken, kamer opruimen, etc.

• Time- management

Zorgen dat je doorwerkt om op tijd ergens te zijn, het bord leeg te hebben, de opdrachten af te hebben, op de juiste dag het juiste huiswerk af te hebben, etc.

• Gedragscontrole

Hoe hou je toezicht op je eigen gedrag, hoe pas je je zo goed mogelijk aan, hoe kijk je gedrag ‘af’? Thuis doe je anders dan op school, hoe weet je wat hoort/ kan/ mag? Kun je jezelf afremmen?

• Cognitieve flexibiliteit

De kunst om je aan te passen als iets plotseling anders gaat dan verwacht, bv de trein rijdt niet, de les valt uit, je hebt een lekke band. Hoe overleef je deze onvoorspelbaarheden en denk je na over een andere aanpak.

• Geheugenfunctie

Kun je onthouden wat de instructie was of ben je meteen kwijt wat de bedoeling is. Kun je je voldoende focussen op gesproken taal? Kun je iets wat je eerder hebt gehoord terughalen uit je geheugen?

• Emotie- regulatie

Hoe beheers je je emoties, hoe weet je waar je boosheid uit voortkomt, ben je misschien heel erg bang om te falen. Heb je verdriet omdat iets niet lukt of is dat te soft en loop te weg.

De executieve functies zijn een voorspeller voor het schoolsucces, niet de intelligentie!
Dit vind ik een hele belangrijke overweging bij het kiezen van een schooltype, hoe zelfstandig kan je kind functioneren, hoe groot is de kans om vast te lopen door te zwak ontwikkelde executieve functies, ondanks een normale intelligentie. Kan je kind samenwerken, zelfstandig plannen en organiseren? 

Zelfspraak:

Als een kind zichzelf hardop kan aansturen noemen we dat ‘zelfspraak’. Het is als het ware tegen jezelf praten, om daarmee de taken die je te doen hebt aan jezelf op te dragen. Het  kan ingezet worden als zelfinstructie en het kan helpen om ook daadwerkelijk aan de slag te gaan. Het volgende stappenplan kan ook helpen om een taak aan te pakken:

Wat ga ik doen
Hoe ga ik het doen
Wat heb ik nodig
Ik ga aan de slag
Hoe is het gegaan?

Als je dit traint gaat het steeds beter werken, de verbindingen moeten in de hersenen tot stand gebracht worden. Bij kinderen/ jongeren met autisme komt dit vertraagd op gang maar duurt de rijping van de hersenen ook langer. Normaal ontwikkelen de hersenen zich tot rond het 25^e jaar.

Spelletje met de zaal:
Vijf mensen mogen 5 tellen staan, de hele zaal doet mee. Hoe organiseer je dat? Iemand neemt het initiatief en zo lukt het om per rij op te staan en door te gaan tot iedereen is geweest. Er moet dus een plan zijn.

Hoe weet je dat je kind problemen heeft op gebied van de executieve functies?

Het boek Slim maar…. , door Peg Dawson en Richard Guare, geeft praktische informatie over de ontwikkeling van de executieve functies, zoals huiswerk maken, aankleden, opruimen, tas inpakken en nog een heleboel meer,
Op de site www.wij-leren.nl staat een duidelijke omschrijving van de inhoud van het boek.

Dana stuurt nog observatielijsten door naar Marion, waarmee je kunt onderzoeken of je kind problemen heeft op gebied van de executieve functies. Ze kunnen in beeld brengen waar je specifiek op moet trainen. Want dat moet je. Wachten tot je kind stappen zet op dit hele brede gebied is af te raden, aanleren van gewenst gedrag, ondersteunen met plaatjes, een stappenplan, soms een app, heeft meer resultaat. 
Als de omgeving daar iets van meent te moeten vinden, probeer dan toch te volharden in de door jou gekozen aanpak. Niet te veel veranderen aan de aanpak past bij een ASS- vriendelijke werkwijze.

Verdere handvaten bij de aanpak:

Kijk goed naar wat je kind doet en of het past bij de leeftijd, trek aan de bel bij twijfel, op school of PSZ. Roep hulp in als je zelf vastloopt.

• Verklein de taken die uitgevoerd moeten worden. Geef support op de taken die nog moeilijk zijn om zelfstandig uit te voeren.
• Stel haalbare doelen op, waarbij je rekening houdt met motivatie.
• Soms helpt het om iets uit te tekenen en erbij te schrijven waar je naar toe wilt.
• Vier de successen, hoe klein ze in onze ogen ook nog zijn.
• Straffen helpt niet! Complimenteer de dingen die goed gaan.
• Houd rekening met het unieke van ieder kind, ook jongen/ meisje is verschillend.
• Kies een passende school, bespreek de ondersteuningsbehoefte en communiceer met school wanneer het niet loopt. Er zijn zoveel ‘hobbels’: de weg vinden in het gebouw, roosterwijzigingen, huiswerk in de agenda zetten, etc.
• Informeer of er aparte groepen zijn waar uw kind aan mee kan doen voor meer toegepaste training van de executieve functies. Op TU Eindhoven zijn er speciale plangroepen.
• Medicatie is een ingewikkeld onderwerp, dat wordt vanavond niet uitgewerkt, hiervoor is een bezoek aan de psychiater noodzakelijk.
• Leer boosheid te reguleren, hoe ben je boos? Wat is de aanleiding, waardoor loopt de boosheid uit de hand. Waar kun je boos zijn, hoe uit je je frustratie? Helpt 10 tellen niet meer, wat doe je dan?

We kijken terug op een informatieve avond met een deskundige spreker. De interactie met de zaal gaf weer aan dat er een hoge betrokkenheid was op dit onderwerp. Fijn om te merken dat het een geschikt thema was!

Op 9 september is er het volgende autisme café.
Thema is ASS en communicatie.
Gastspreekster is Karin Schrijnemakers
We zijn dan te gast op het Stedelijk VSO in Rosmalen, HUB Noord-Brabant, T.M. Kortenhorstlaan 2, 5244 GD Rosmalen

Nellie Eeuwema

Wilt u dit verslag als pdf downloaden. Dan kan dat hier

boekentips: